Een beknopte geschiedenis van Nederland’s Patriciaat

Nederland’s Patriciaat bestaat inmiddels meer dan een eeuw en is uitgegroeid tot een instituut en een unieke serie in Europa. Veel landen kennen adelsboekjes, maar langlopende genealogische naslagwerken van (hoog)burgerlijke families zijn er nauwelijks. De cultuurhistorische betekenis van de reeks laat zich dan ook moeilijk overschatten. Samen vormen de delen van het Blauwe boekje een geschiedenis die verder reikt dan de serie zelf. Ze vertellen het verhaal van traditionele elites in een zich moderniserend Nederland.

In 1910 verscheen het eerste deel, maar de oorsprong van de serie gaat terug tot de late negentiende eeuw. In die jaren van snelle veranderingen waren ‘stand’ en ‘afkomst’ belangrijke instrumenten voor oude elites om hun eigen maatschappelijke positie te verankeren. In deze kringen was de belangstelling voor genealogie en heraldiek dan ook groot. Nederland’s Patriciaat ontstond als ‘zusteruitgave’ van het iets oudere Nederland’s adelsboek (ofwel het ‘Rode boekje’), dat genealogieën van adellijke families bevatte. In het ‘Blauwe boekje’ werden genealogieën van aanzienlijke burgerlijke families opgenomen.

Over deze en andere aspecten schreef dr. Conrad Gietman, wetenschappelijk medewerker van de Hoge Raad van Adel, een tekst die met ingang van jaargang 95 (2016/2017) wordt opgenomen in elke uitgave van Nederland’s Patriciaat. Deze tekst kan ook hier worden gedownload (pdf).